فراتحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر باروری در ایران .محسن نیازی. فاطمه تورنجی پور. میلاد نوروزی. اسماء عسگری کویری

چکیده نرخ باروری در ایران طی چند دهه اخیر، تحولات چشمگیری داشته و خانواده‌ها را با چالش‌های متعدد در زمینه فرزندآوری روبه‌رو ساخته است. گروه‌های مختلف مردم از تلاش‌های صورت‌‌گرفته برای افزایش جمعیت استقبال نکرده‌اند. استمرار این روند جمعیتی پیامدهایی چون رسیدن جمعیت به زیر سطح جانشینی و سالخوردگی جمعیت در طی دهه‌های آتی را در پی خواهد داشت. بر این مبنا، پژوهش حاضر در نظر دارد با روش فراتحلیل به شناسایی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار باروری خانواده در مطالعات ایرانی بپردازد. برای فراتحلیل، 60 پژوهش مرتبط در زمینه باروری در یک دهه اخیر (از سال 1380 تا به حال)  که در فصلنامه‌های معتبر داخلی به چاپ رسیدند، انتخاب شد. پس از بررسی 60  پژوهش، 36 مقاله به‌سبب نداشتن معیارهای اساسی برای ورود به فراتحلیل حذف شدند و 24 پژوهش انتخاب شد. براساس نتایج یافته‌های فراتحلیل، متغیرهای جمعیت‌شناختی مربوط به سن، تحصیلات به‌ویژه تحصیلات زنان، بعد خانواده، پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده، راهبردها و مسائل تنظیم خانواده و جلوگیری از بارداری به‌ترتیب با بیشترین تعداد آزمون و با ضرایب اندازه اثر 253/1، 111/0- ، 371/0، 810/0و 169/0 مورد توجه پژوهشگران ایرانی در تبیین تغییرات نرخ باروری بودند. مقایسه نتایج حاصل از فراتحلیل با نظریات تبیین‌کننده تغییرات رفتار باروری نشان می‌دهد نظریه اجتماعی ـ اقتصادی باروری بیش از سایر نظریات روند تحولات رفتار باروری خانواده‌های ایرانی را در یک دهه اخیر تبیین می‌کند. مفاهیم کلیدی: تنظیم خانواده، باروری، تغییرات جمعیت، کنترل موالید، رشد جمعیت، سطح جانشینی